Türk Tarih Kurumu Türk tarihi ve Türkiye tarihi konularında araştırmalar yapmak ve yayınlamakla vazifeli kamu kurumu. Osmanlı Devleti zamanında faaliyet gösteren
Tarih-i Osmani Encümeni adlı cemiyetin yerine Cumhuriyetten sonra Türk Tarih Encümeni kuruldu. 23 Nisan 1930 da toplanan
Türk Ocakları 6. Kurultayı’nda
Atatürk’ün emri doğrultusunda Türk Tarih Encümeni yerine Türk Tarihi Tedkik Heyeti adlı bir komisyonun kurulması kararlaştırıldı.
Ankara’da Türk Ocakları Merkez Heyetine bağlı olarak kurulan komisyon, 4 Haziran 1930’da çalışmaya başladı. 1931’de Türk Ocakları kapatılınca bu komisyon, 15 Nisan 1931’de tüzel kişiliği olan Türk Tarihi Tedkik Cemiyeti adlı bir dernek durumuna getirildi.
Tüzüğünde amacı,
Türk tarihiyle
Türkiye tarihi ve bunlarla ilgili konuları incelemek ve elde edilen neticeleri her türlü yolla yaymak biçiminde belirtilen
Türk Tarih Tedkik Cemiyeti ilk tarih kongresini 1932’de topladı. Bunu her beş yılda bir toplanan kongreler takip etti. Cemiyetin adı 3 Ekim 1935’te Türk Tarih Kurumu olarak değiştirildi. Yeni buluş ve görüşlerin ortaya konması ve tartışılması için kongreler düzenlemek, kazı ve araştırmalar yoluyla yeni belgeler sağlamak gibi gayeleri de olan kurum, 1935’ten sonra yoğun arkeolojik araştırmaları yürüttü. Gerçekleştirilen 54 ayrı kazıyla Anadolu tarihinin erken dönemleriyle ilgili çok önemli bilgilere ulaşıldı. Her beş yılda bir milletlerarası nitelikte Türk Tarih Kongresini topladı. Bu kongrelerde çok sayıda bildiriler sunuldu. Yayıncılık alanında da 111 ayrı dizide eserler yayınladı. Kuruluşundan 1983 senesine kadar 400’ü aşkın kitap yayımladı. Üç ayda bir Belleten, altı ayda bir Belgeler adlı bilimsel araştırma ve bildiri dergilerini çıkardı. Türk Tarih Kurumu Kitaplığı Ankara’da Millî Kütüphaneden sonra en zengin kütüphane durumuna geldi. 12 Eylül 1980 harekatından sonra Ağustos 1983’te Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumunun kurulmasıyla, Türk Tarih Kurumunun da bu kuruma bağlanması kararlaştırıldı. Halen Ankara’da bulunan kurumun merkez binası yanında bir basımevi ve bir kütüphanesi vardır. Kurum üç ayda bir Belleten adlı dergi yayımlamaktadır.
Tarihçesi
Türk Tarih Kurumu, 15 Nisan
1931 günü 16 üye ile Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti adıyla kurulmuştur.
3 Ekim
1935’te ismi Türk Tarih Kurumu olarak değiştirilmiştir.
1983 yılında çıkarılan bir yasa ile TC Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu’na bağlı bir kuruluş durumuna gelmiştir.
Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaşkanı Atatürk, vasiyetnamesinde Türk Tarih Kurumu için de parasal varlığından bir pay ayırmıştır. Kurumun ana geliri, Atatürk’ün
İş Bankası’ndaki hisse senetlerinden oluşmaktadır. Daha sonra gelen cumhurbaşkanları Türk Tarih Kurumu’nun koruyucu başkanlarıdır.
Kurum, çalışmalarına Ankara’daki Türk Ocağı Halk Evleri binasında başlamıştı.
1940 yılı sonunda Dil, Tarih, Coğrafya Fakültesi binasına taşınmış,
12 Kasım
1967’de ise kendi binasına geçmiştir. Projesi
Turgut Cansever’e ait olan ve
Nail Çakırhan tarafından yapılan bu bina, Türkiye’de çağdaş mimarlığın önde gelen eserlerinden birisidir ve
1980 yılında Uluslararası
Ağahan Mimarlık Ödülü’nü kazanmıştır.
Görevleri
2876 sayılı kanunun 55. Maddesi kurumun görevlerini aşağıdaki gibi tarifler;
:Madde 55 - Bu Kanunun ilkeleri doğrultusunda, Türk Tarih Kurumu''nun görevleri şunlardır :
::a) Türk tarihinin ve Türkiye tarihinin kaynaklarını araştırmak,incelemek, bu konularla ilgili bilimsel değerdeki araştırmaları ve eserleri yayınlamak,
::b) Türk ve Türkiye tarihine ilişkin kaynakları toplamak, incelemek, gerekli görülenleri Türkçe’ye çevirmek, yaymak ve yayımlamak,
::c) Türk ve Türkiye tarihini aydınlatmaya yarayacak belge ve malzemeyi toplamak, arşiv ve dokümantasyon merkezleri kurmak, niteliği belirlenen belge ve malzemeyi elde etmek için gerekli araştırmaları, incelemeleri, kazıları yapmak ve yaptırmak,
::d) (a) (b) ve (c) bentlerinde belirlenen kaynaklara dayanarak Türk tarihi ve Türkiye tarih yazmak ve yayımlamak,
::e) Yeni buluşları ve bilimsel konuları yaymak ve tanıtmak üzere bilimsel toplantılar yapmak, kongreler, sergiler ve geziler düzenlemek,
::f) Millî varlığımızın devamında temel unsurlardan biri olan tarih sevgisini ve bilincini kökleştirecek, geliştirecek ve yaygın hale getirecek, tarihî araştırmaları ve çalışmaları özendirecek, destekleyecek her türlü tedbiri almak, gerekli çalışma plan ve programlarını yapmak,
::g) Amaç ve görevleriyle ilgili olarak, yurt içinde ve yurt dışında Türk veya Türkiye tarihi üzerinde çalışan, araştırma ve yayın yapan kurum, kuruluş ve araştırma merkezleriyle, arşivlerle işbirliğinde bulunmak, kitap, yayın ve orijinallerinden çoğaltılmış belge mübadele etmek,
::h) Yüksek Kurulun onayı ile yerli veya yabancı bilimsel kuruluşlara üye olmak, temsilci göndermek, kongrelere katılmak, bu kuruluşlarla ortak araştırmalar ve çalışmalar yapmak,
::ı) Yüksek Kurulun, Yüksek Kurumun ve bu Kanunun verdiği diğer görevleri yerine getirmek.
Etkinlikleri
Türk Tarih Kurumu, Türk tarihi ve Türkiye tarihini incelemek ve sonuçları yaymak için konferanslar, seminerler, kongreler, anma törenleri, sergiler düzenler; kazılar yaptırır, kitaplar yayınlar; kurumun üyeleri uluslararası kongre ve seminerlere katılarak bildiri sunar.
Türk Tarih Kongreleri
Geleneksel olarak düzenlenen Türk Tarih Kongreleri Türk Tarih Kurumu’nun en bilinen etkinliklerindendir. İlk iki Türk Tarih Kongresi, Atatürk’ün koruyucu başkanlığında gerçekleşmiştir.
;1. Türk Tarih Kongresi
2-11 Temmuz 1932’de Ankara Halkevi’nde gerçekleşti. Amacı, yeni tarih görüşü ve tarih öğretiminde izlenecek yolun öğretmenlere aktarılması idi.
;2. Türk Tarih Kongresi
20-25 Eylül 1937’de İstanbul’da Dolmabahçe Sarayı’nda gerçekleşti.Uluslararası nitelikteki bu kongrede Türk tarihinin açıklanması ve belgelenmesi gereğine gidildi.
;3. Türk Tarih Kongresi
15 -2 0 Kasım 1943
;4. Türk Tarih Kongresi
10-15 Kasım 1948
;5. Türk Tarih Kongresi,
12-17 Nisan 1956
;6. Türk Tarih Kongresi
20-26 Ekim 1961
;7. Türk Tarih Kongresi
25-29 Eylül 1970
;8. Türk Tarih Kongresi
11-15 Ekim 1976
;9. Türk Tarih Kongresi
21 25 Eylül 1981
;10. Türk Tarih Kongresi
22-26 Eylül 1986
;11. Türk Tarih Kongresi
5-9 Eylül 1990
;12. Türk Tarih Kongresi
12-16 Eylül 1994
;13. Türk Tarih Kongresi
4-8 Ekim 1999
;14. Türk Tarih Kongresi
9-13 Eylül 2002
Yayınlar
